Deze maand hebben we in plaats van een religiewetenschappelijke blog en een normatieve blog één normatief achtergrondartikel. Met dank aan onze huistheoloog. Verder is het ook mogelijk om de presentatie omtrent het onderwerp van deze maand te bekijken via deze link. Deze presentatie is gehouden als introductie voor het plenaire gesprek tijdens de Thee-Ma Avond van 25 november 2019.
1. Introductie
De mens is als structuur een heel complex wezen; dat uitzonderlijke wezen bestaat uit de geest, het lichaam en de hersenen. De hele kosmos werkt hand in hand om het voor deze uitzonderlijke wezen leefbaar te maken. Maar wanneer de mens deze verborgen waarde ontdekt en verstaat, zal het voor hem en zijn omgeving een meerwaarde betekenen. Eigenlijk is de mens zoals een pit dat een boom daarin verborgen houdt. Hoe sommige schoonheden tevoorschijn komen door het bloeien van de pit, op dezelfde manier zal het goede in de karakters van de mensen rust en geluk brengen voor hun eigen en hun omgeving. De mens is in staat om de wereld te wederopbouwen en tegelijkertijd te vernietigen. Vanuit deze standpunt moet de mens deze gift van Allah zien als een zegen en er begrip voor tonen, de verantwoordelijkheid tegenover het milieu niet verwaarlozen, het naar het milieu kunnen kijken met liefde, hangt af of de schoonheid daarin gezien kan worden. Bovendien mag de mens dit ook niet vergeten wanneer het naar het milieu kijkt: het milieu of nog algemener de kosmos, is een kunstwerk van een Goddelijke kracht dat alles uit het niets heeft geschapen. Daardoor is het niet aanvaardbaar dat de mens het milieu, dat geschapen is door God, onverantwoord mag vernielen en het als een recht mag zien dat hij daarmee alles mag doen. Want het milieu is door Allah toevertrouwd aan de mensen. Om het op een ander manier uit te drukken, de liefde en het respect van de mens voor het milieu, is niet direct het effect van het milieu zelf, maar omdat het een kunstwerk is van Allah. Een duidelijke uitdrukking hierover is dat van Yunus Emre “We hebben de geschapenen lief, omwille van de Schepper”. Het woord geschapenen in deze uitdrukking is heel algemeen, hier wordt alles omschreven waar de mens in contact mee komt, de andere mensen dus ook.
In het Islamitisch gedachten geschiedenis is het begrip milieu heel relationeel met het begrip goede zeden of moraliteit. Wanneer wij de Koran bekijken, zien we dat moraal een persoonlijke en maatschappelijke zijde heeft. Familiaal moraal, sociaal moraal, staatsmoraal, godsdienstelijk moraal, al deze begrippen worden via verzen als regels doorgegeven aan de mensen. Deze indeling zorgt er ook voor dat de mens deze niet vereenvoudigt tot godsdienstelijk moraal. De verwachting van de mens is dat hij al deze soorten moraal respecteert en daarnaartoe streeft. In deze context is het moraal over de milieu enorm belangrijk.
2. De waarde van het milieu volgens de Islam en de verantwoordelijkheden van de mens
Na deze algemene introductie, kunnen de visie van de Islam op het milieu met deze titels onderzoeken.
* Het milieu is een zegen van Allah aan de mensen. Bij deze vers wordt er zo vermeld: “Zien jullie niet dat Allah alles wat in de hemelen en alles wat op aarde is aan jullie heeft onderworpen? En Hij heeft Zijn gunsten voor jullie voltooid, zichtbaar en onzichtbaar.” (Soera Luqman vers 20)
In een ander vers: “En Hij heeft door Zijn gebod de nacht en de dag, de zon en de maan en de sterren voor jullie in dienst gesteld. Zeker, hierin zijn Bewijzen voor een volk dat begrijpt. En in de dingen die Hij in verschillende kleuren voor jullie geschapen heeft op deze aarde. Waarlijk! Hierin is een teken voor een volk dat zich laat vermanen.” (Soera An-Nahl vers 12-13)
Volgens deze verzen is het milieu voor de mens op werelds, biologisch, fysisch en andere verschillende vlakken een zegen waarvan het kan profiteren en ervan kan genieten. Het praktische voor een mens voor een zegen is het niet vervuilen van het milieu, proper houden en niet verspillen. Vanuit deze perspectief moet de mens voor het milieu zowel in zijn nabijheid als heel ver, van deze zegen bewust zijn en het respecteren.
* Dat het milieu een vers/teken van Allah is: Het milieu is voor de mens zowel een materieel meerwaarde maar ook een spiritueel, theologisch, moraal en voor andere aspecten een les, een wonder en waarschuwing van God voor de mens op vlak van epistemologie, theologie en geestelijke ontwikkeling. Voor een mens die achter vindingrijkheid aan zit, bevat het milieu heel veel bewijzen. Zoals in de vers vermeld: “Waarlijk! In de schepping van de hemelen en de aarde, in de afwisseling van de nacht en de dag, en de schepen die op zee zeilen en die tot nut van de mensheid zijn, en het water dat Allah uit de hemel neer zendt waarmee Hij de” aarde tot leven brengt, na haar dood. En dat Hij daarop allerlei dieren verspreidde, en de besturing van de winden en de wolken die tussen de hemel en de aarde dienstbaar zijn gemaakt, zijn zeker Tekenen voor de mensen met verstand.” (Soera Baqarah vers 164) “En op aarde zijn Tekenen voor de overtuigden. En ook in jullie zelf. Zullen jullie die dan niet zien?” (Soera Adh-Dhariyat vers 20-21)
Volgens de verzen kunnen we dit er uithalen; de mens moet naar zijn omgeving en het heelal kijken om daar lessen uit te nemen. Het heelal dat een wonderlijk kunstwerk is van de goddelijke kracht, is voor de mens zoals een school waar altijd lessen uit geleerd kan worden. In het heilige boek van Allah staat als eerste bevel ‘lees’. Hoewel er nog geen ander vers werd geopenbaard en de Profeet (vzm) op deze manier wordt aangesproken, is een waarschuwing dat het ‘boek’ van het heelal eerst gelezen moet worden. Daarom moeten we naar alles in onze omgeving op deze manier bekijken, begrijpen en alles zien als de zinnen en verzen van het ‘boek’ van het heelal. Hier bovenop zijn er in de Koran ook meerdere verzen waar de mens wordt aangespoord om te bezinnen over het milieu. Theologisch gezien is het milieu een breed veld waar de mens kan denken over zijn bestaan en de nodige antwoorden kan vinden op de metafysische vragen. Als we het zo bekijken, is het milieu een vers op zich. Een bewijs voor het bestaan van Allah. Vervolgens moet de mens ipv het milieu te vernietigen, het zin per zin lezen en proberen te begrijpen. Daarnaast heeft de mens ook een verantwoordelijkheid tegenover het milieu. Islamitische filosofen bespreken dit onder 2 categorieën.
* Het milieu is toevertrouwd aan de mensheid: Het door de mens gebruikte omgeving is niet enkel van hem, het is hem toevertrouwd. Daardoor moet een mens tegenover het milieu betrouwbaar zijn, juist gebruiken en alle mogelijke schadelijke acties vermijden. De mens moet het dus goed onderhouden en zelfs nog beter overdragen aan de volgende generaties. Het onverantwoord gebruiken van het milieu, is hetzelfde als het toevertrouwde verraden. In de Koran wordt dit openlijk vermeld: “Geen enkele Profeet mag –onwettig- een deel van de oorlogsbuit nemen en iedereen die zijn metgezellen bedriegt als het over de oorlogsbuit gaat, zal op de Dag der Opstanding datgene wat hij nam, meebrengen. Dan zal iedere ziel vergoed krijgen wat hij verricht heeft en zij zullen niet onrechtvaardig behandeld worden.” (Soera Ali Imran vers 161) “En sticht geen onheil op aarde, nadat het geordend is!” (Soera Al-A-Raf vers 56)
Vervolgens moet de mens zich bewust zijn dat het milieu toevertrouwd is aan hem. Een mens kan het milieu, dat niet zijn eigendom is, zomaar gebruiken zoals hij het wil. Niets is de volle eigendom van de mens, dit mag nooit uit het geweten verdwijnen.
* De mens is de kalief op aarde: De aarde dient niet enkel de mensen, het dient alle levende wezens. Omdat de eigenschappen verstand en wijsheid zijn toegekend aan de mens, is de mens bekwaam geschapen om kalief te zijn voor de hele kosmos. Omdat de mens het aanspreekpunt is van de goddelijke macht en de verantwoordelijkheid heeft tegenover het milieu, is deze rol van de mens heel belangrijk. Ook in de Koranverzen wordt deze verantwoordelijkheid van de mens voortdurend herinnerd. Volgens sommige Islamitische geleerden is het kalifaat geen missie dat de mens met de geboorte meekrijgt, maar dat het eerder een verschijnsel is dat ontstaat nadat de mens zijn potentieel in de gevoelens ontdekt. Misschien is het hierdoor dat sommige mensen zonder de kalifaat gevoelens leven en daardoor kiezen om de aarde niet op te bouwen maar het te vernielen.
Met andere woorden, dat de mens het milieu als zegen kent, daarin de weg naar God kan vinden, dit beschermt, het verbetert en opkomt tegen de mensen die het vernielen, zal leiden dat het als een goddelijke school wordt gezien en dat ze de beschermers zijn van deze school, zal ervoor zorgen dat ze beseffen dat ze verantwoordelijk zijn voor het milieu.
3. Het belang van de rechtvaardigheid van de mens voor het milieu
Rechtvaardigheid is één van de belangrijkste verantwoordelijkheden van de mens tegenover het milieu. Want rechtvaardigheid is boven verantwoordelijkheid, een moraal houding en gebaar. Het belangrijkste aan de rechtvaardigheid van de mens is dat het barmhartig is tegen het volledige milieu, kosmos en alle levende wezens en genegenheid toont. De gist van de kosmos is genegenheid.
In een hadieth zegt de Profeet (vzm) “Wie een vogel onterecht doodt, zal op de dag van de verrijzenis verhoord worden door Allah” (Müslim, Sayd, 57). De ideale Moslim zal niet onterecht een leven ontnemen, en zal ook iedere vorm van vervolging vermijden. Een stap bovenop is dat een mens de hand reikt aan alle zwakkeren ongeacht zijn godsdienst, taal of ras. Naast deze wezens staan is een vorm van barmhartigheid en liefde voor de omgeving.
Rechtvaardig zijn is de hoogste keuze voor een mens. Een mens op dit niveau zal de kosmos met liefde bekijken en alle levende wezens met barmhartigheid omhelzen. De Profeet (vzm) zegt “Uhud is zo’n berg, wij hebben hem graag en hij heeft ons graag” (Buhari, Cihad 71) – hoewel dit vanuit verschillende standpunten geïnterpreteerd kan worden – geeft dit een tip over hoe onze Profeet (vzm) denkt over alle wezens. Een berg zoals Uhud dat een bestaan maar geen geweten heeft, wordt door de Profeet (vzm) met liefde wordt aangehaald, is geen onbewuste keuze maar een vrijwillige doorverwijzing. Ook de hadieth “Ook al weet je dat de dag van de verrijzenis is aangekomen, plant het boompje dat je in je handen hebt” zegt ons dat je tot de laatste dag altijd een opbouwend mentaliteit over de natuur moet hebben. Vanuit een ander standpunt zegt deze hadieth dat je zelfs in de aller slechtste situatie, altijd je best moet doen over je omgeving. Dat wordt dan geadviseerd aan de mensheid in deze hadieth.
4. Naar het milieu kijken vanuit dienstbaarheid en heiligheid
Dat een mens zijn omgeving vanuit dienstbaarheid en heiligheid kan bekijken, is een top visie tegenover zijn omgeving en het besef over de achterliggende zaken van alle wezens en gebeurtenissen. Met andere woorden, dag en nacht vergelijken met Allah. Het verschijnsel milieu is een heilig middel dat zijn taak uitoefent tegenover Allah. Dit wordt in de Koran zo beschreven: “En voor Allah knielt alles van de levende wezens in de hemelen en wat op aarde, en (ook) de Engelen, en zij zijn niet trots. Zij vrezen hun Heer boven hen, en zij doen wat hun bevolen wordt.” (Soera AN-Nahl verzen 49-50)
Gelijkaardige verzen zijn nog te vinden. Vanuit deze en gelijkaardige verzen kunnen we afleiden dat het milieu en de wezens, hun taken op een volwassen manier uitvoeren tegenover Allah. De mens moet zich met het milieu vergelijken en zijn taken herinneren, dat moet belangrijker worden dan enkel het milieu respecteren en ervan houden. De houding en situatie van stenen tegenover Allah, wordt met deze vers gedetailleerd uitgelegd: “Daarna verhardden jullie harten zich en werden als steen of nog harder. En waarlijk er zijn stenen waaruit rivieren ontspringen en er zijn (stenen) die splijten zodat het water over hen heen stroomt en waarlijk, er zijn (stenen) die neervallen uit vrees voor Allah. En Allah is niet onachtzaam over jullie daden.” (Soera Al-Baqarah vers 74)
Volgens de Islam is de kosmos en het milieu heilig. Deze heiligheid komt en door het juist uitvoeren van hun taken en de markeringen die ze in zich hebben die het bestaan en éénheid van Allah ondersteunen. Vooral de moskeeën, de belangrijkste gebedshuizen voor de moslims, wordt door onze Profeet (vzm) “de aarde is voor mij een gebedshuis” (Buhari, Salat 56) genoemd, laat ons de heiligheid van de kosmos en het milieu nogmaals herinneren. Volgens deze hadieth, wordt de aarde even heilig als een gebedshuis gezien.
5. Resultaat
* De Islam geeft de mensen instructies over hoe ze met alle units hun leven moeten voortzetten. De Islam onderwijst de mensen individueel en maatschappelijk en geeft daarbij de nodige tips, hier behoren dan ook belangrijke tips over het milieu.
* Volgens de Islam is het milieu een zegen voor de mens. Daarom moet de mens maximaal gebruik maken van het milieu. De mens moet daardoor bewust zijn van deze zegen.
* Volgens de Islam is de mens verantwoordelijk tegenover het milieu. De mens moet bewust zijn van deze verantwoordelijkheid. Daardoor kan de mens niet zomaar volgens zijn wil bezuinigen tegenover het milieu.
* Volgens de Islam is het milieu als borg voor de mens. De mens moet er belang aan hechten en deze borg goed waarderen. Het moet zelfs nog beter overgedragen worden aan de volgende generaties. Het onverantwoord omgaan met het milieu is hetzelfde als het verwaarlozen van deze borg.
* De mens is de kalief van de aarde. de kalifaat geen missie dat de mens met de geboorte meekrijgt, maar dat het eerder een verschijnsel is dat ontstaat nadat de mens zijn potentieel in de gevoelens ontdekt. Zodra de mens deze waarde in zich ontdekt, kan het zijn taak tegenover het milieu volwaardig uitoefenen.
* Rechtvaardigheid is één van de belangrijkste verantwoordelijkheden van de mens tegenover het milieu. De rechtvaardigheid van de mens is dat het barmhartig is tegen het volledige milieu, kosmos en alle levende wezens en genegenheid toont. De gist van de kosmos is genegenheid. Rechtvaardig zijn is de hoogste keuze voor een mens. Een mens op dit niveau zal de kosmos met liefde bekijken en alle levende wezens met barmhartigheid omhelzen.
* Volgens de Islam is het milieu heilig omdat ze dag en nacht Allah verheerlijkt. Een mens die in contact komt met het milieu zal dat niet oppervlakkig bekijken maar zal nog dieper ingaan om de waarde van deze wezens te achterhalen. Deze heiligheid komt en door het juist uitvoeren van hun taken en de markeringen die ze in zich hebben die het bestaan en éénheid van Allah ondersteunen.
* Dat de mens het milieu als zegen kent, daarin de weg naar God kan vinden, dit beschermt, het verbetert en opkomt tegen de mensen die het vernielen, zal leiden dat het als een goddelijke school wordt gezien en dat ze de beschermers zijn van deze school, zal ervoor zorgen dat ze beseffen dat ze verantwoordelijk zijn voor het milieu.
* De grootste schade aan het milieu werd en wordt nog steeds door de mens die daarmee leeft geleverd. Met de industriële revolutie werden machines meer en meer gebruikt, daardoor werd er vanaf de 19e eeuw milieuvervuiling ontstaan en vermenigvuldigd. Bij de individuele en maatschappelijke klachten over het milieu, zit er tegenwoordig altijd een menselijk factor in de achtergrond. Het verdunnen van de atmosfeer, gat in de ozonlaag, opwarming van de aarde, smelten van de sneeuwkappen, veranderen van de seizoenen, verminderen van de waterbronnen, meer aardbevingen, verminderen van de bossen en nog meer problemen, de oorzaak hiervan is het onverantwoord gebruik door de mens. Maar het is ook de mens die deze problemen kan oplossen. Dit mag zeker niet vergeten worden, een mens die het milieuschade aanricht, zaagt eigenlijk de tak door waar hij op staat. Hij richt schade aan zijn eigen en zijn soort.
Als laatst kunnen we concluderen dat onze Profeet (vzm) de top heeft bereikt wat betreft het gevoelig zijn tegenover het milieu. Hij (vzm) was een gezegende profeet die huilde wanneer hij een kameel zag die aan het uithongeren was, kwaad was op degene die de vogeltjes van hun moeder had gescheiden, de eigenaar van de kameel aansprak die te veel geladen werd en die zich bezighield met een kind die alleen en droevig aan de kant staat zoals een bezorgde vader.
Na de Profeet (vzm) volgden nog Islam geleerden die met dezelfde precisie het milieu beschermden en er bezorgd om waren. We moeten hierbij de geleerden niet vergeten die een mier in moeilijkheden een half uur lang proberen te helpen uit zijn situatie, die huilen dat vlinders op de wereld komen en snel doodgaan, die verdrietig worden om bomen die hun bladeren verliezen.
Dit moeten we zeker niet vergeten, het ligt in onze handen om de wereld op te bouwen of te vernietigen. Daarom mogen we nooit vergeten dat het milieu in borg staat bij ons en dat we klein of groot, de nodige inspanningen moeten leveren om het goed te onderhouden.