Skip to content

Vasten in de maand Ramadan

Waarom vasten de moslims?

Tijdens de maand Ramadan van de islamitische kalender vasten veel moslims. Volgens de voorschriften van de Qur’an, onthouden moslims zich, overdag, vanaf de ochtendschemering tot zonsondergang, gedurende een maand, van eten, drinken en gemeenschap. Doordat het islamitische jaar, gebaseerd op maanmaanden, ongeveer tien dagen korter is dan het zonnejaar, verschuift de vastenperiode voor moslims ieder jaar met tien dagen ten opzichte van de gehanteerde zonnekalender. Volgens onze gebruikelijke kalender heeft de Ramadan aldus geen vaste aanvangsdatum.

Moslims moeten vasten omdat dat een gebod is van Allah, de Verhevene. In de Qur’an zegt Hij  als volgt:

“O jullie die geloven! Aan jullie is het vasten voorgeschreven, zoals het voorgeschreven was aan hen die jullie zijn voorgegaan, opdat jullie Gods bescherming mogen verdienen (tegen de verleidingen van jullie vleselijke ziel) en vroomheid verwerven.”

“(Vasten is voor) een vastgesteld aantal dagen. Indien iemand van jullie zo ziek is dat hij niet kan vasten, of op reis gaat, moet hij dezelfde aantal dagen [later] vasten. Maar voor degenen die het niet meer kunnen volhouden om te vasten [zoals bejaarden en chronisch zieken], is er een compensatie (boetedoening) door een behoeftige persoon te voeden (voor elke dag die gemist wordt of door hem het geldbedrag ervoor te geven). Echter, beter is het voor hem die vrijwillig grotere daden verricht (door hetzij meer te geven of door zelf te vasten in het geval van herstel), en dat jullie vasten (wanneer jullie ertoe in staat zijn) is ook beter voor jullie, als jullie het maar wisten (de waarde van vasten).”

“De maand Ramadan (is de maand) waarin de Qur’an werd neergezonden als een leidraad voor de mensen, en als duidelijke waarheden van de leiding en het Criterium (tussen goed en kwaad). Derhalve, wie van jullie aanwezig is in deze maand, moet erin vasten, en wie van jullie zo ziek is dat hij niet kan vasten of op reis is (die moet in plaats daarvan) hetzelfde aantal of andere dagen (vasten). God wenst het gemakkelijke voor jullie en Hij wenst jullie het niet moeilijk te maken, zodat jullie het aantal dagen die vereist zijn kunnen aanvullen, en opdat jullie God zullen vereren omdat Hij jullie heeft geleid, en zo kan het zijn dat jullie dankbaar zijn (aan Hem).” (2:183-185) (En in de bijbel lezen we ook over het vasten nl. Ex. 34:28; Matt. 6:16 en Luk. 5:33).

Een hadith (overlevering van de Profeet) luidt: “Voor alles is er een vorm van reiniging. Het vasten is de reiniging van het lichaam.”

Over de waardevolle betekenis van het vasten zegt de Profeet: “Als mijn volgelingen zich zouden realiseren, wat Ramadan werkelijk betekent, dan zouden ze wensen dat de Ramadan het hele jaar duurde”.

Terwijl het Qur’an vers onder andere aangeeft dat het vasten ook voor de komst van de islam aan gelovigen was voorgeschreven en dat het vasten een heilzame werking heeft op de geest, duidt de overlevering op de lichamelijke zuivering door het vasten.

 

Betekenis in de relatie met God

Vasten is dus voor de moslim in de eerste plaats een gebod van God. Aangezien God ons in al onze behoeften voorziet en ons, vanaf de conceptie, rijkelijk begunstigt, zal een gelovige vanuit plichtsbesef en dankbaarheid aan dit gebod gehoor willen geven.

Dankbaarheid is echter bij velen sterk afhankelijk van de gewaarwording van de gunsten. Als deze gewaarwording door gewenning en vanzelfsprekendheid afneemt, kan dit ook het gevoel van dankbaarheid negatief beïnvloeden. De tijdelijke onthouding van deze geneugten in ons leven, ververst en herijkt de gewaarwording. De sleur wordt verbroken waardoor de dankbaarheid wordt gevoed.

Ook de spirituele ervaring van de goddelijke namen en eigenschappen kan door het vasten verder gecultiveerd worden. Eén van die eigenschappen van God, is Samed. Vrij vertaald betekent dit ‘Autark’; God heeft voor zijn bestaan niets of niemand nodig terwijl alles alleen door Hem bestaat en in stand wordt gehouden. Door, in de vastenperiode, tijdelijk afstand te nemen van de primaire levensbehoeften mag de mens een fractie van de autarkie en zelfvoorzienendheid van God ervaren om uiteindelijk weer bevestigd te worden in zijn eigen beperktheid en afhankelijkheid.

 

Betekenis in de relatie met de medemens

De maand Ramadan staat in het teken van de solidariteit met de minderbedeelden in de samenleving. Veel moslims wedijveren met elkaar in liefdadigheid: maaltijden voor de armen, bezoek aan de zieken en aandacht voor de ouderen. De zakaat, de religieuze belasting die 2,5% bedraagt van het vermogen en aan de armen wordt geschonken, wordt in deze periode afgestaan evenals de fitra, de verplichte religieuze gift.

Het delen van je brood met anderen is erg belangrijk. Wat Ramadan bijzonder maakt is dat het een van de vijf zuilen is van de islam. Het gaat ook om elkaar uitnodigen om de familie- en vriendschapsbanden extra te versterken. Het geeft een groot gevoel van saamhorigheid in die vaste ritme tijdens het vasten.

De sociaal-maatschappelijke functie van het vasten is dat de beter bedeelde burgers binnen de samenleving begrip krijgen voor de situatie van een minder bedeelde. Begrip brengt met zich mee dat mensen veel respect voor elkaars positie zullen hebben en zal bij die moeilijkheden assistentie verleend worden. Deze financiële assistentie is een belangrijke sociale bijdrage in het moeilijke leven van armen.

De moskee wordt intensiever bezocht, door jong en oud. Er wordt samen gebeden en gevierd. Ook vrouwen, die om verschillende redenen, met name door gebrek aan ruimte, buiten de Ramadan de moskee nauwelijks bezoeken, doen mee aan de gemeenschappelijke diensten. De moskee vormt dus het middelpunt in de islamitische gemeenschap vooral in de maand Ramadan. Over en weer nodigen mensen elkaar uit om samen de iftarmaaltijd, aan het einde van de vastendag, te nuttigen. Islamitische organisaties organiseren maaltijden, vaak in combinatie met lezingen, waar ook niet-moslims worden uitgenodigd ter bevordering van de dialoog met andere deelgenoten in de samenleving.

Betekenis in de relatie met het zelf

Het Arabische woord voor vasten is sawm, dat staat voor beteugelen. Hetgeen beteugeld moet worden is de nafs. De nafs, ook een Arabisch woord dat zelf of existentie betekent, maar enigszins verschilt van het begrip ego, is een centrum in de mens waar zich de aandriften bevinden die het voortbestaan van de mens moeten waarborgen. Door de aanwezigheid van de nafs heeft de mens een intrinsieke behoefte om te eten en drinken en zich voort te planten maar ook om zich te bewijzen tegenover anderen en zich met name in materieel opzicht verder te ontplooien en rijkdom te vergaren.

Als de nafs zich in een functioneel evenwicht bevindt is hij een belangrijke voorwaarde voor de overleving en instandhouding van de mens als individu en als soort. Treedt de nafs buiten dit evenwicht naar het positief of negatief extreme dan berokkent hij aan diens eigenaar en zijn omgeving schade zowel in lichamelijk als geestelijk opzicht. Om dit te voorkomen dient de nafs beteugeld te worden wat het concept sawm inhoudt.

Voor het individu is de maand Ramadan vooral een periode van onthaasting en bezinning. Het afgelopen jaar wordt geëvalueerd, in het bijzonder in geestelijk opzicht. Wat was goed en vooral, wat kan en moet beter? De relatie met God en medemens wordt hierin meegenomen. Sommigen gaan in itikaaf (retraite), waarbij zij zich, gedurende de laatste tien dagen van de Ramadan, terugtrekken in de moskee om zich beter te kunnen wijden aan de dienst aan God.

De Ramadan is verder een oefening in zelfbeheersing. Deze zelfbeheersing wordt gerealiseerd door zich te onthouden van ‘gewone’, legitieme zaken die buiten de vastenperiode wel geoorloofd zijn. De bedoeling is dat men zich zo weerbaarder maakt tegenover de niet legitieme zaken. Zo wordt het geestelijke toerental als ware verhoogd zodat men voor het komende jaar gemakkelijker kan overschakelen naar een hogere geestelijke versnelling. De bedoeling van het leven ligt voor de moslim immers in het voortdurend ontwikkelen van de band met de Schepper.

Kortom, het vasten in de maand Ramadan heeft een holistische functie in het leven van de moslim en moslima en is een van de belangrijkste gelegenheden die hij of zij kan benutten om als dienaar, mens en medemens beter te functioneren.

 

“As Salaamoe Aleikum, Vrede Zij met U Allen”