Is dus Nederland een beter moslimland dan Turkije of Marokko?
‘Kun je in Nederland goed moslim zijn?’, zo vroeg ik een Turk alhier. Ja, zei hij, en, zo voegde hij
eraan toe: op het punt van de afwezigheid van corruptie was Nederland eigenlijk een beter moslimland
dan Turkije. In Turkije hoor je dit over de Scandinavische landen.
Zijn de islamitische landen wel zo islamitisch en Westerse landen zo on-islamitisch? Over dat thema
hebben de Amerikaanse wetenschappers Hossein Askari en Scheherade Rehman een artikel
geschreven met de titel ‘Hoe islamitisch zijn islamitische landen” (‘How Islamic are Islamic
countries?’, verschenen in Global Economy Journal 2010). In Turkije is daarover een discussie
ontbrand.
De schrijvers proberen de vraag te beantwoorden door de principes van islamitische ethiek te
bestuderen en aan de hand daarvan criteria op te stellen waarmee ze goed islamitisch gedrag kunnen
meten. De principes van de islamitische ethiek worden afgeleid uit de Koran en de Hadith en uit de
regels van de islamitische interpretatieleer. Het grondprincipe is de liefde voor God en zijn schepping.
Met zijn schepping heeft de mens van God zijn waardigheid gekregen, de basis van de mensenrechten.
Dan hoort daarbij het oerverbond tussen God en mens, waarin de mens God als zijn heer erkent. Op
die basis is de mens aangesteld als rentmeester over de schepping. Uit alle bronnen blijkt dat hieruit
principes zijn besloten van eerlijkheid en rechtvaardigheid, waarop concrete regels berusten voor
contractbescherming, rechtvaardige prijzen, goed gedrag tussen koper en verkoper en sociale
gerechtigheid in het algemeen. De koran bekritiseert uitdrukkelijk corruptie. De auteurs ontwerpen op
basis hiervan een ‘index van islamiticiteit’, waarmee je de graad van echt islamitisch gedrag van een
land kunt meten. En wat blijkt dan? Dan blijkt dat de westerse landen zich veel beter islamitisch
gedragen dan de islamitische landen. Het beste islamitische land volgens de normen van de index is
Nieuw-Zeeland. Nederland staat op de negende plaats. Turkije staat op plaats 103. Het
hoogstgeplaatste land is Maleisië op plaats 38. Wat willen de auteurs hiermee zeggen? Heel principieel
willen zij zeggen dat, wanneer bijvoorbeeld de landen in het Midden-Oosten achterlopen bij het
Westen op het gebied van sociale rechtvaardigheid, dit niet komt omdat zij islamitisch zijn, maar juist
omdat ze niet islamitisch zijn. Het is dus niet de schuld van de islam! De auteurs roepen hervorming
van de islam op tot een hervorming van binnenuit om zo islamitisch te kunnen moderniseren.
Sommigen geloven er niet in. Prof. Dr. Yasin Ceylan, oud-hoogleraar islamitische filosofie in Ankara,
zegt in zijn in Pencere TV verschenen, op internet te vinden artikelen ‘Hangi islam’ (‘Welke islam?’
en ‘Islamca(!) yaşayan Non-Muslimler’ (‘Islamitisch (!) levende niet-moslims’), dat het probleem bij
de islam zelf ligt. Voor mij is van belang of het de islamitische wereld lukt de modernisering op een
eigen manier vorm te geven en wel zo, dat het Westen op zijn beurt daar weer iets van kan leren. Dat
is echte interculturele uitwisseling.
Gerrit Steunebrink
Oud-docent godsdienst- en cultuurfilosofie RU Nijmegen